خط قرمز رژیم با شعار «مرگ برشاه» در ۲۹ بهمن ۵۶ عظیم شکسته شد. به­ طوری که پس از این قیام در تمام شهرهای ایران این شعار طنین انداز شد.

به گزارش انعکاس بناب،  سالروز قیام ۲۹ بهمن ۱۳۵۶ تبریز فرصت مناسبی برای بازخوانی جایگاه آذربایجان در انقلاب اسلامی است. نقش آذربایجان از هر جهت خاص و ویژه است. به تعبیر رهبر انقلاب مردم آذربایجان در همه تحولات مهم اجتماعی و سیاسیِ ۱۳۰ سال گذشته کشور مانند قضیه تنباکو، مشروطه، نهضت ملی‌شدن صنعت نفت، انقلاب اسلامی و دفاع مقدس از اصلی‌ترین محورهای مبارزه بوده‌اند و این، شناسنامه و تاریخ پرافتخار آذربایجان است.

خیزش ماندگار که دامنه آن به انقلاب انجامید

دی ماه ۵۶ اهانت روزنامه‌ی اطلاعات به امام خمینی(ره)، قیام ۱۹ دی مردم قم را در پی داشت که مردم تبریز نیز در گرامیداشت چهلم شهدای مردم قم در ۲۹ بهمن ۵۶ علیه رژیم پهلوی قیام کردند. مردم تبریز با قیام شورانگیز ۲۹ بهمن پیوستگی گسست‌ناپذیر خود را با ایران و حرکت اسلامی مردم به اثبات رساند که در تاریخ خیزش­ های مردمی ایران بر ضد طاغوت ماندگار شد و دامنه آن به نهضت شکوهمند ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ منتهی گشت.

ضربه ترمیم ناپذیر به طاغوت و شکسته شدن خط قرمز “مرگ بر شاه”

این قیام نیروهای مردمی تحت رهبری شهید آیت الله قاضی طباطبایی با اعلام عزای عمومی در چهلم شهدای قم، با تنظیم اعلامیه­ ای به امضای علمای تبریز صورت گرفت. ابتدا بازار تبریز به تعطیلی کشانده شد و بازاریان مذهبی در کنار سایر اقشار مردم همسو با نهضت اسلامی شدند. در روز حادثه با ممانعت شهربانی از ورود به مسجد قزللی و توهین یکی از مأموران رژیم به مسجد درگیری آغاز گردید.

خط قرمز رژیم با شعار «مرگ برشاه» در این روز عظیم شکسته شد. به­ طوری که پس از این قیام در تمام شهرهای ایران این شعار طنین انداز شد. دانشجویان دانشگاه تبریز نیز به پیروی از علمای این شهر و ارشادهای شهید قاضی طباطبایی، اعلامیه­ ای صادر و مردم را به برگزاری مراسم چهلم شهدای مردم قم دعوت نمودند. ضربه مردم تبریز در این روز به نظام سلطنتی ترمیم ناپذیر شد.

ابلاغ پیام قیام با آتش سوزی در تراکتورسازی

ماجرا از جایی آغاز شد که با تلاش شهید قاضی، روز پنج‌شنبه ۲۷ بهمن، اعلامیه‌ای به امضای روحانیون تبریز صادر شد که از مردم تبریز می‌خواست روز شنبه، ضمن تعطیل عمومی، از ساعت ۱۰ الی ۱۲ صبح در مسجد قزللی (حاجی میرزا یوسف) واقع در سر بازار، برای سوگواری حضور یابند. تمام اقشار مختلف مردم، کارگران، بازاریان و دانشجویان در تدارک برگزاری چهلم شهدای قم بودند.

شب ۲۹ بهمن، اعلامیه‌ای به امضای آیت‌الله قاضی در خصوص تعطیلی بازار تبریز در روز ۲۹ بهمن تهیه و در سطح شهر تبریز توزیع شد. همان شب، شبکه‌ مخفی مبارزان تبریزی، یک آتش‌سوزی عمدی در کارخانه‌ی تراکتورسازی ترتیب دادند. با به آتش کشیدن چوب‌های بی‌مصرف در محوطه‌ی کارخانه، که از تمام نقاط شهر تبریز رؤیت شد، پیامی برای مردم و مبارزان اعلام شد که فردا صبح چه باید بکنند.

غلیان غیرت تبریزی ها با اهانت مزدور به مسجد و شهادت تجلا

با تعطیلی عمومی بازار در این روز، چند ساعت قبل از شروع زمان مجلس ختم، مردم راهی مسجد قزللی شدند. به دستور استاندار آذربایجان، در مسجد بسته بود.هر لحظه بر انبوه مردم گردآمده در بازار تبریز افزوده می‌شد. شهربانی از باز کردن مسجد ممانعت کرده بود. حق‌شناس رئیس کلانتری بازار تبریز با تعدادی نیروهای تحت امر برای متفرق کردن مردم وارد عمل شد. ضمن فحاشی به مراجع تقلید، اعلامیه‌ای را که روی در مسجد زده بودند، پاره کرد و با تهدید به مردم گفت: «در طویله بسته است، به دنبال کارتان بروید.» این برخورد گستاخانه، بر غیرتمندان تبریزی بسیار گران بود. اهانت به خانه‌ی خدا، چیز کمی نبود. جوانی از جوانان غیور تبریزی به نام «محمد تجلا»، از سخنان او عصبانی شد و به سروان مزبور اعتراض کرد. حق‌شناس با اسلحه‌ای که در دست داشت به سمت محمد حمله کرد، سینه‌ او را هدف قرار داد و شلیک کرد و این آغاز قیام بود. مردم پیکر غرق در خون محمد تجلا، اولین شهید قیام خود، را بر دست گرفته و به راه افتادند. حمله به تظاهرکنندگان آغاز شد. همین که صدای گلوله‌ها در شهر طنین انداخت، هزاران تن از مردم با چوب و چماق و سنگ به حمله‌ی متقابل دست زدند.

سوختن مراکز فحشا در خشم انقلابیون

در اولین ساعات قیام، نیروهای  شهربانی با گستردگی غیرقابل تصور از کنترل اوضاع عاجز شدند. تمامی مراکز فساد و فحشا و مراکزی که مروج فرهنگ منحط غربی بودند، در خشم انقلابی مردم سوختند. سینماها، مشروب‌فروشی‌ها، هر آنچه تداعی‌گر سلطه‌ شاهنشاهی بود،  یاشاسین خمینی (زنده باد خمینی)، مرگ بر دیکتاتور، بیز بوشاهی ایسته می روخ والسلام (این شاه را نمی‌خواهیم والسلام) شعارهای محوری مردم بود.

با وجود قهرآمیز بودن قیام مردم، نظم خاصی بر حرکت توفنده‌ی مردم حاکم بود. شهید قاضی از دانشجویان مبارز خواسته بود کنترل قیام را در دست بگیرند، و نگذارند به مدارس، بیمارستان‌ها، مهدکودک‌ها، و اموال مردم آسیبی وارد شود.

سیاست مشت آهنین شاه و پیام امیدآفرین امام

بعد از این قیام شاه شخصاً دستور موکدی در خصوص سرکوبی قیام صادر کرد و سیاست مشت آهنین را در پیش گرفت. اولین واکنشی که رژیم پس از اعلام حکومت نظامی در تبریز نشان داد، آغاز موج دستگیری بعضی از مردم، به ویژه دانشجویان مظنون به شرکت در قیام بود.

امام خمینی  در ۱۷ اسفند پیامی سراسر امید در تأیید قیام مردم تبریز و جایگاه رفیع آن در مبارزات ضد رژیم صادر کرد. در قسمتی از آن آمده است: «… زنده باشند مردم مجاهد عزیز تبریز که با نهضت عظیم خود مشت محکم بر دهان یاوه‌گویانی زدند که با بوق‌های تبلیغاتی، انقلاب خونین استعمار را، که ملت شریف ایران با آن صد در صد مخالف است، انقلاب سفید شاه و ملت می‌نامند و این نوکر اجانب و خودباخته مستعمرین را نجات‌دهنده‌ی کشور می‌شمارند…»

پیام های خروش آذربایجان

قیام مردم تبریز در ۲۹ بهمن سال ۵۶ نشان داد که قیام مردم در ایران که تا سال بعد به سرنگونی رژیم ستمشاهی منجر شد همگانی و سراسری بوده و به قوم و منطقه خاصی محدود نبوده است. پیشگامی تبریز در گرامیداشت خاطره شهدای قم و تداوم انقلاب نقش و سهمی اساسی در پیشبرد انقلاب اسلامی داشت قیام مردم تبریز آن هم از میان همه اقشار از بازاری گرفته تا دانشگاهی حتی خودداری برخی از ارتشیان از برخورد قهری و خونین با مردم نشان از این واقعیت دارد که انقلاب بر دوش اقشار مختلف مردم به پیروزی رسید. در این میان البته نقش رهبری و هدایت روحانیت به­ خصوص مرحوم شهید قاضی طباطبایی غیر قابل انکار است.

گفتنی است قیام مردم تبریز به قیام مردم یزد و پس از آن در شیراز و دیگر شهرها به سلسله اربعین­ ها شهرت یافت تا در نهایت به پیروزی انقلاب اسلامی منجر شد.

منبع: تبریز بیدار