ترکیه سال‌ها بر سر موضوع حمایت از اخوان المسلمین با مصر اختلافات عمیقی را داشته است اما قرار گرفتن «رجب طیب اردوغان» رئیس جمهور ترکیه و «عبدالفتاح السیسی» رئیس جمهور مصر در کادر عکس پایان نشست لیبی سال گذشته در آلمان در واقع چراغ سبز ترکیه برای مصر بود، پس از آن نیز شاهد اقدامات جدی دو کشور برای از سرگیری روابطشان تا به امروز بوده‌ایم. اما روابط ترکیه با عربستان سعودی و امارات کمی متفاوت‌تر است، ترکیه بر سر موضوعات مرتبط با قطر و لیبی حدود یک دهه تنش را با امارات تجربه کرده است. از سویی ترکیه هر چند مانند امارات به دنبال عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی نبوده اما اختلاف ایدئولوژیک عمیقی بر سر موضوع اخوان المسلمین، مساله مصر و قطر با امارات داشته است. البته مناقشه آنکارا با ریاض هم بر سر همین مسائل بوده است.

ترکیه و امارات هیچگاه سیاست راهبری در منطقه نداشته اند و همیشه سیاست خارجی هر دو در حال چرخش بوده و این دو رقیب منطقه‌ای سیاست شأن را طبق منافع تعریف کرده‌اند، حالا در راستای توسعه روابط شاهد گفتگوهای دو جانبه رئیس جمهور ترکیه با محمد بن زائد آل نهیان، ولیعهد ابوظبی هستیم.

تحرکات اخیر در سیاست خارجی ترکیه صرفاً به این ختم نمی‌شود و شاهد پیام‌های مثبت اردوغان در خصوص از سرگیری روابط با ارمنستان نیز هستیم. ترکیه یک بار در سال ۲۰۰۹ با میانجی‌گری کشور سوئد دو پروتکل «برقراری روابط دیپلماتیک» و «گسترش روابط دوجانبه» با ارمنستان را امضا کرده بود که این توافق یکی از مهم‌ترین گام‌هایی بود که هر دو کشور در راستای عادی‌سازی روابط خود برداشته بودند. هر چند این توافقات به بن بست برخورد اما آنطور که از پیام‌های مثبت نیکول پاشینیان نخست وزیر ارمنستان و اردوغان دیده می‌شود هر دو کشور مایل به تغییر سیاست خود مقابل هم هستند.

خبرنگار مهر، با هدف بررسی سیاست خارجی ترکیه گفتگویی را با «سنجر ایمر» استاد روابط بین‌الملل در دانشگاه افق آنکارا داشته است که در ادامه از نظر می‌گذرد:

*اخیرا شاهد گام‌های ترکیه در راستای بهبود روابط خود با عربستان سعودی، مصر و امارات هستیم. این در حالی است که ترکیه در موضوع اخوان المسلمین با دولت عبدالفتاح السیسی اختلاف نظر داشته است و همچنین بعد از یک دهه تنش شاهد دیدارهایی میان ترکیه و امارات هستیم. آیا این موضوع صرفاً به تلاش ترکیه برای خروج از انزوا در مدیترانه شرقی مربوط است یا مسائل منطقه‌ای نیز در این خصوص تأثیر داشته است؟

ترکیه در منطقه سیاست‌های اشتباهی را دنبال کرد. مثلاً سیاست این کشور در موضوع اخوان المسلمین اشتباه بود. موضوع این گروه مربوط به مسائل داخلی مصر بود و نیازی به مداخله آنکارا در قاهره نبود. به نظرم تهران، قاهره و آنکارا مهم‌ترین محور در ایجاد استقرار در منطقه هستند برای همین باید همکاری لازم را در منطقه داشته باشند.

امارات با اینکه به خاطر داشتن منابع انرژی شرایط بهتری دارد اما به علت آمار جمعیتی محدودش نمی‌تواند با ترکیه و یا ایران رقابت کند. سیاست امارات در چارچوب مواضع عربستان سعودی تعریف می‌شود و با رژیم اسرائیل در حال همکاری است، در حالیکه مهم‌ترین دلیل تنش میان ابوظبی و آنکارا موضوع فلسطین است، دلیل دیگر تنش میان دو کشور موضوع مدیترانه شرقی است، ما شاهد حضور گسترده آمریکا در این بستر دریایی نیز هستیم، در حالی که طبق توافق لوزان نباید در این جزایر متعلق به یونان تحرکات نظامی صورت بگیرد، با این حال حضور نظامی واشنگتن را در بسیاری از این جزایر مشاهده می‌کنیم. اگر چه تحرکات آمریکا در مدیترانه شرقی برای محاصره روسیه است اما نتیجه آن محاصره ترکیه خواهد بود. حالا ترکیه نیاز دارد تا مراودات خود را با کشورهای منطقه توسعه ببخشد برای همین برای اصلاح سیاست خود چنین دیدارهایی را با امارات، عربستان سعودی و به خصوص مصر انجام می‌دهد.

*اخیرا شاهد پیام‌های مثبت دو جانبه رئیس جمهور ترکیه و نخست وزیر ارمنستان هستیم. برای آخرین بار سال ۲۰۰۹ بود که توافقی میان دو کشور با هدف عادی سازی روابط امضا شده بود که نتیجه‌ای هم نداشت. از طرفی ایران در همسایگی هر دو کشور قرار دارد که روابط مطلوبی میان تهران- آنکارا و تهران- ایروان دنبال می‌شود. به نظر شما ایران می‌تواند میان ترکیه و ارمنستان میانجیگری کند؟

واقعیت این است که ترکیه روابط بسیار خوبی با آذربایجان دارد. در موضوع قره باغ هم مواضعش نزدیک به آذربایجان بود و حتی در این رابطه مشاوره نظامی و حمایت سیاسی از آذربایجان کرد. آنکارا به انرژی باکو نیاز دارد و دو کشور سال هاست در این زمینه همکاری می‌کنند. آذربایجان هم به وسیله منابع انرژی اش به اوضاع اقتصادی خود سر و سامان داده است.

اگر چه میان باکو و ایروان آتش بس حاصل شده است اما هنوز صلحی میان دو کشور برقرار نیست برای همین نیاز است روسیه و ایران در راستای بهبود روابط آذربایجان و ارمنستان میانجیگری کنند و پس از برقرار صلح میان ارمنستان و آذربایجان، برای عادی سازی روابط ترکیه و ارمنستان مسیر دیپلماسی طی شود. اگر ترکیه در شرایط کنونی وارد مذاکره با ارمنستان شود قطعاً روابط آذربایجان و ترکیه را خدشه دار خواهد کرد. پلتفرم شش‌جانبه متشکل از ترکیه، آذربایجان، روسیه، ارمنستان، گرجستان و ایران که از سوی دولت باکو پیشنهاد شده هم می‌تواند کارساز باشد. متأسفانه کشور فرانسه و آمریکا دلیل اصلی لا ینحل ماندن اختلافات ایروان و باکو هستند.

*در چند سال اخیر گفتگوهای مختلفی با کارشناسان و سیاستمداران ترکیه داشته ام، اکثر آنها منتقد سیاست آنکارا مقابل دمشق بوده و خواهان از سرگیری روابط دو کشور بوده‌اند. با توجه به همسایه بودن و اشتراک منافع ترکیه و سوریه آیا وقت آن نرسیده هر دو کشور برای ترمیم مراودات سیاسی گام‌های جدی بردارند؟

دقیقاً؛ دیگر زمان آن رسیده است تا دولت سوریه و ترکیه برای از سرگیری مراوداتشان اقدام‌های جدی انجام دهند. آمریکا تنها کشوری است که مانع ایجاد صلح میان آنکارا و دمشق می‌شود واقعیت این است که در چند سال آینده کشور چین تبدیل به قدرت برتر جهان خواهد شد زیرا درآمد ملی این کشور به سرعت در حال افزایش است آمریکا نیز برای ممانعت از این موضوع دست به اقداماتی در منطقه می‌زند. یکی از این اقدامات ایجاد تنش در سوریه و انزاوی دولت دمشق و در نتیجه ایجاد بحران مهاجرتی است. موضع ترکیه مقابل سوریه از همان ابتدا اشتباه بود، در این سیاست ترکیه مقابل سوریه، کشورهای اروپایی تأثیر بسیاری داشته اند که این رفتار سیاسی شرایط را برای حضور تروریست‌ها در سوریه و جنگ داخلی امکان پذیر کرد. این سیاست موجب شد در سوریه صلح جامعی برقرار نشود و ترکیه هم با موجی از مهاجرت مواجه شود. هر چند ترکیه برای مبارزه با پ-ک-ک عملیاتی در خاک سوریه انجام داد اما لازم است برای یکپارچگی و داشتن حکومتی واحد در این کشور تلاش کند زیرا صلح و ثبات در سوریه به معنی ثبات و حل بحران مهاجرت در ترکیه است البته روند آستانه اقدام بسیار خوبی از سوی ترکیه، ایران و روسیه بود. این نشان می‌دهد که ترکیه در مسیر تغییر سیاست خود مقابل سوریه قرار گرفته است.