مسجد اسماعیل بیگ مربوط به دوره صفوی است که در خیابان بهشتی پشت آموزش و پرورش بناب واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۶ اسفند ۱۳۵۶ با شمارهٔ ثبت ۱۶۱۲ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

به گزارش خبرنگار انعکاس بناب، چنانکه از نام مسجد برمی آید، بانی آن جزء شخص اسماعیل بیگ کسی نبوده است. با اینکه از شخصیت نام برده اطلاعی در دست نیست، اما می توان گفت او خویشاوندی نزدیکی با ( منصور بیگ ) که ظاهرا حاکم بناب و یا بیگلربیگی آذربایجان بوده و در کتیبه مسجد مهرآباد، نامی از او رفته، داشته است. شاید هم بعد از فوت نام برده به حکومت بناب رسیده و این بنا در عهد وی ساخته شده است. گفتنی است که احداث و مرمت اماکن مذهبی، توسط (بیگها ) در عصر صفوی امری رایج و معمول بوده است.

این مسجد به فاصله کمی ازمسجد جامع بناب قرار گرفته و پس ازمساجد مهرآباد و میدان، یکی ازبناهای زیبا و مستحکم بناب به شمارمیرود که ازنقطه نظر ساختمان و همچنین ایوانی که درجلوی شبستان آن ساخته شده، یکی از آثار جالب دوران صفوی است. ایوان تا آنجا که ممکن بوده، پرشکوه و جالب بنا شده و چهار ستون چوبی آن دارای سرستون های زیبایی است که تا حدودی ایوان عالی قاپو و چهل ستون اصفهان را به خاطر می آورد. دیوارهای ایوان، تنها با آجرچینی ساده و خفته راسته تزیین گردیده است . دربالای در ورودی و طرفین آن، مجموعا پنج پنجره ارسی با شیشه های رنگین به چشم می خورد . با عبورازدر چوبی قدیمی، وارد کفشکن کوچکی می شویم که به وسیله نرده ای چوبین ازشبستان جدا می گردد . قسمت زنانه مسجد، بالکنی است که دربالای همین قسمت قرار دارد . برای ورود به این بالکن می توان از راه پله ای که درسمت غربی شبستان است، استفاده کرد . شبستان مسجد دارای هشت ستون چوبی با سرستون های مقرنس زیبا و پایه ستون های سنگی است که سقف چوبی برروی آنها استوار شده است . فضای شبستان درکل ساده و تنها نمود تزیینی آن، شبکه بندی های پنجره و شیشه های رنگی آنها ست که به هنگام تابش آفتاب، به فضای داخل مسجد جلوه ای خاص می بخشد . مصالح اصلی مسجد را سنگ وآجر و چوب تشکیل می دهد .

بارزترین ویژگی این بنا، شیوه معماری و تزئینات جالب ایوان ورودی است. چنین طرح بدیع و گیرا بدان چشم انداز دل انگیزی می بخشد که شکوه و عظمت کاخ های عالی قاپور و چهل ستون اصفهان را در اذهان تداعی می کند.مای عمومی بنای آجری است. مصالح ساختمانی اصلی آن را آجر، سنگ، خشت، چوب، آهک و گچ تشکیل می دهد. شبستان ستوندار آن با هیبتی بسان چهارگوش بوده و سقف چوبی اش بر روی هشت ستون چوبی چند ضلعی که بر روی پایه های سنگی نشسته، استوار شده است. پیکره چوبی درون بنا از بهترین نوع چوب آرایش گرفته، هنوز در کمال نیرومندی و اقتدار پا برجاست و دست روزگار نتوانسته هیکل تنومند و چهره جذاب آن را فرسوده کند.

ایوان دیدنی و دل گشای آن دارای چهار ستون چوبی با سر ستونهای تزئین شده است که قطاری از گوشواره های مقرنس که از پایین به بالا تدریجا برحجم آنها اضافه می شود، با جلوه ای از رنگهای طلایی، نقره ای و سفید و لاجوردی، جذابیت ویژه ای به این ستونها می بخشد. پس از عبور از در چوبی ضلع شمالی بنا که از طریق فضای ایوان صورت می گیرد، محوطه چهارگوشی که به کفش کن تعلق دارد به وسیله نرده چوبین از شبستان جدا می گردد. در سمت غربی این قسمت راه پله ای وجود دارد که ادامه آن به محل بالکن زنانه که در امتداد جبهه غربی صحن ساخته شده است، منتهی می شود.

در سمت راست پله بالکن و ابتدای ورودی دهلیز، فضایی برای آبدارخانه و پذیرایی اختصاص داده شده است. صحن بنا را در هنگام روز تعداد زیادی پنجره یا شیشه رنگارنگ غرق در نور نموده و شب هنگام نیز چراغهای شیشه ای بالای سر، آویزان شده، مه غلیظ حاصل از روشنایی ملایم سرخ فام را پراکنده می سازد. این فروغ از فضای مسجد بسان ستارگان درخشانی است که به حضور حاکمیت ذات بی همتا در جهان خاکی گواهی می دهد. نیاز روشنایی صحن از طریق روزنه ها و پنجره های متعدد که در جهات مختلف جای دارند، با دقت و مطالعه خاصی تأمین شده است.

نکته مهم در بیان ویژگی خاص و جذابیت این بنا، نمایش گوشه هایی از سبک معماری و هنر تزئینی ایران باستان در بخشهایی از مجموعه از این فضای مقدس است که بدون هیچ کاستی آن را به صورت یک اثر تاریخی مهم و ماندگار در آورده است.