مسجد جامع گزاوشت بناب در کـــنار میدانى که به نام «گزاوش‌ » معروف است مسجــــدى قرار دارد که اهالی آنرا بنام مسجد میـدان یا گزاوش مى خوانند.

به گزارش خبرنگار انعکاس بناب، این مسجد تاریخی گذشـته از اندازه هاى جالب طول وعرض و محوطــــه اى که فرا گرفته است ، از نظر ارتفاع و بلنـــــدى نیز شاید چشمگیر ترین بناى مرکز شهر بنـــاب باشد . مسجد بر روى پشته اى ساخته شـده که ارتفاعى بالغ بر ۲ متر از سطح خیابـــــان داراست و از اینرو براى ورود به شبستان مى باید از هشت پله بالا و پا بدرون گذارد .درباره ایــن پشـــــــته و اینکه بصورت طییعی بوده یا بگونه صــفــــه ای ساخته شده در هیچ جا مطلبی بیـان نشـــــده است ولی در بررسی های به عمل آمده از مــحل و اطراف مسجد با سفالهــایی برخورد گردیـد که به دوران اسلامی و حــدود قرن هفتم و قبل از آن تعلق داشتند . وجـــود این سفالها خود موید آن است که این بنــــــا بر روی تپه ای قرار دارد که این امر مستلـــزم کـــــار علمی در این محل می باشد .

عکسی از داخل مسجد در ایام محرم و عزاداری

طرح شبستان :

شبســــــتان مسجد عبارتست از یک تالار مستطیل شکــــل که سقف آن بر روی دوازده ستون در سه ردیـــف چهار تایی حمل می شود و روی شبستان در وسط ضلع شمــالی و در امتداد خیابان قـــرار دارد .چنانکه گفــــته شد کف شبستان حـــــدود ۲ متر از خیابـــان بلند تر است و هشت پله ایــــــن سطـــــح را بهم مربوط می سازد . در تمامی ضــلع شمالی مسجد بالکونی به عرض سه متـــــر ایـــــجاد کرده اند تا خانمها بتوانند از آن ناظـر مراســمی باشند که در مواقع عزاداری و یـــا دیگر آئین هــای مذهبی در داخل شبستـــان برگزار می شود .

کــف بالکون با تیرریزی و طوفال کوبی ساخته شـــــده و بر روی شش ستون چوبی استوار شده اســت . در امتداد ستونهای مزبور شش ستون با ســـرستونهای تزئینی تا زیر سقف شبستان بالا رفــــته اند . در فاصله ستونهای سوم و چهارم و در واقــع روی محور ورودی ، ستون تزئینی دیگر قرار دارد که در زیر پایه نگهدارنده ندارد .

ارتـــــفاع شبستان حدود پنج متر است و از پنجره هایی که در دو دیوار شرقی و غربــــی جا گذارده شده اند نور می گیرد .آنچه که در این شبستان بیــش از همه چشم گیــر و جالب به نظر می رســــد عبارت اسـت از ستونها و سر ستونهای چوبی و تزئینـی و همچنـین صندوقچه روی تیر هــــای حــمال و پوشــــش زیبای سقف کـاذب چوبی آن .

ستونهای چوبی همگی هشت ضلعی هستند که عــــرض هر ضلع ده سانتیمتر می باشد . ستونها تمامی بر روی یک پایه کوتاه و ساده به صورت هشت ضلعی و یا دایره مانند استوار شده اند . ستـونها تا ارتفاع ۵/۳ متری ساده هستند و از آنجـــا به بالا بگونه ای هنرمندانه در نه ردیف تخته کوبی شـــــده و سر ستون کشیده ای که از پاییـن به بالا بر حجمش افزوده شده بوجود آمــده و در مجموع چهار سطح تزئینی شبیه مقرنس بندی را در چهار طرف عرضــــــه می دارد . بر روی سر ستون ها در جهت عرض شبســـتان یک تیر حمال سراسری قرار دارد . این تیرهای حمال که اکنون زیر صندوقه تزئینی مخفی هستند باحتمال هر یک از چند قطعه تشکــیل شده و جایی که سر ستونهـا زیر آنها قرار می گیرند و قطر تیـرهای حـمال درحدود ۳۰ سانتیمتر اســت . در مرحله پوشــاندن زیر سقف و ایجاد سقف کاذب هر یک از ایــن تیرهای حمـال را با قرار دادن سه قطعه تخته در زیر و دو طـــــرف آن داخل صنـدوقه ای سراسری قـرار داده اند و در نتیـجه روی تیرهای حمال را مستطیل برجسته ای به عرض حــدود نیم متر و ارتفاع ۴۰ سانتـیمتر پوشانــــده است . فاصله بین تیرهای حمــال در جهــــت طول با استفاده از تنـه های متوسـط درخت تیرریزی شده و ســــپس با طوفال کوبــی به کمک چوبهای خراطی شــــــده که آنهـا را « پردو » گویند تمامی سطــح زیر سقـف با چوب پوشش شده است . نکته جالب در ایـن بنا چون دیگر بناهـــای هم سبک آن نقـش های زیبای گیاهی و تــــــرنج هائی است که تمــــامی سطح صندوقه های روی تیرهای حمال ، تخته کوبی هــای سرستونها و طوفال کوبـی زیر سقـــف را پوشانده است . با اینکه بدلیــل گـذشت زمان نقاشیهای زیر سقـف و روی سرستونها با همه کهنگی و غبــــــاری که بر رویشان نشسته ، چشم نواز است و فضـایی پر احساس را عرضه می دارد . در مسجـــد میدان بناب با هیچگونه تاریخ و کتیبه ای بخورد نمی شود و بنابر این باید تاریخ بنای آنــــرا در مقایسه با مسجدی که از هر نظـر با آن شباهت دارد یعنی مسجد مهرآبـاد بناب مشخص ساخت . بر این اساس بایــــد آنـــرا نیز مسجدی مربوط به اواسط قرن دهم هجـــــری قمری دانست .

انتهای یپام/ش